Παρασκευή 31 Μαΐου 2013

Το νόημα της Αστικής Γεωργίας

Το νόημα της Αστικής Γεωργίας

Του Σταμάτη  Σεκλιζιώτη
Γεωπόνου (ΑΠΘ) – Αρχιτέκτονα Τοπίου
Δρα του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Birmingham, Αγγλία (PhD)


Οι πρώτες καλύβες από κλάδους δένδρων του ανθρώπου κάτοικου του δάσους (Πηγή: Viollet-le-Duc, “Histoire de lhabitation humaine”, Paris, 1875)   

Σε εποχές ευμάρειας, σε χώρες και πολυπληθείς πόλεις με ασθενή μνήμη, με χαλαρή έως ανύπαρκτη την κρατική προετοιμασία πολιτικής προστασίας για «τα χειρότερα» και με συμπεριφορά των πολιτών να χαρακτηρίζεται από ιδιάζουσα «αβλεψία» και «απροβλεψία» πιθανών κινδύνων που παραμονεύουν, π.χ. μια σοβαρή επισιτιστική κρίση, μια αναπάντεχη εμπόλεμη κατάσταση ή ακόμη και μια φυσική καταστροφή που θα ανέτρεπαν τα δεδομένα, ζητήματα ίδιας παραγωγής τροφίμων με χαμηλό κόστος και υιοθέτησης τεχνικών μεθόδων παραγωγής φρούτων και λαχανικών «συμπλήρωσης» των αναγκών σε ιδιόκτητο μικρό διαθέσιμο χώρο ή ένα διαθέσιμο αστικό κενό (ανοιχτός χώρος στην πόλη), ακούγονται «από απίθανα έως ανεδαφικά»….!!!
Εν τούτοις, οι εποχές αλλάζουν και μάλιστα προλαβαίνουν και εκτροχιάζουν και τις πιο θετικές προβλέψεις πολλών. Έρχονται ώρες που μια τοματιά στη γλάστρα, μια καρπουζιά στον ταρατσόκηπο, μερικές πιπεριές στο μπαλκόνι, λίγες πατάτες στον κήπο μαζί με φρέσκα κρεμμυδάκια, μαρούλια, μελιτζάνες και λίγα μπρόκολα πλαισιωμένα από μια λεμονιά και μια αναρριχώμενη «καλά εξασκημένη» κληματαριά αποκτούν αξία και σεβασμό.
Οι καταναλωτικές συνήθειες και συνθήκες έχουν ήδη υποστεί τεράστιες μεταβολές με αίτια την κάθετη πτώση των οικογενειακών εισοδημάτων, τα μονίμως ανεξέλεγκτα ανοίγματα ανάμεσα σε τιμές παραγωγού και καταναλωτή, την επίμονη κυριαρχία των μικροκαρτέλ και των μεγαλοκαρτελ σε όλα τα επίπεδα του αγροδιατροφικού «κατεστημένου», την έλλειψη πληροφόρησης για «ορθές πρακτικές» παραγωγής και προστασίας της δημόσιας υγείας και τις κοινωνικές πρωτοβουλίες «αλληλοβοήθειας» μέσα από νεογέννητα (λόγω της κρίσης) κινήματα «επαφής παραγωγών και καταναλωτών» με ή χωρίς επιτυχία ή προσδόκιμο ζωής….
Μέσα σ’ αυτή τη σύγχυση και αβεβαιότητα, ανακαλύπτεται ξανά η μπαρούτη, κοινώς η «ξεχασμένη Αστική Γεωργία» των παγκοσμίων πολέμων, τότε που οι νέοι αγρότες εγκατέλειπαν την ύπαιθρο για τα μέτωπα, αυτή που ταΐζε χιλιάδες οικογένειες στις πόλεις. Ξαναβλέπουμε σήμερα να προσγειώνονται μυαλά και να ανασταίνονται μνήμες σε ξεχασμένα προκήπια, παρατημένα χωράφια και αγροκήπια, ακάλυπτους, πάρκα, ταράτσες και αλάνες όπου φύτευαν «λαχανίδες, ξυλάγγουρα», πατάτες και κρεμμύδια, ενώ φαίνεται να αναδύεται μια νοσταλγικά θερμή έλξη για ενασχολήσεις στον ξεχασμένο και περιφρονημένο «μπαχτσέ της αυτάρκειας των βασικών αγαθών» παλαιών οικονομικών κρίσεων και της κατοχής, μαζί με μια επιθυμία για επαφή με το χώμα.
Στην σύγχρονη εποχή της πολυκατοικίας, της περιφερειακής μονοκατοικίας των προαστίων και του δημοτικού διαθέσιμου χώρου σε μια κοινότητα ή γειτονιά πολιτών, έρχεται η Αστική Γεωργία με καινοτομίες, πρωτοποριακές ιδέες παγκόσμιας αποδοχής και πλούσια σε επιστημοσύνη και τέχνη να δώσει διεξόδους, χωρίς απαραίτητα να αποτελεί την απόλυτη λύση, αλλά σίγουρα να απασχολήσει τον νου και τα χέρια και να μας συνειδητοποιήσει ότι οι εποχές ποτέ δεν είναι ίδιες, ενώ η διάσταση της ανθρώπινης συμμετοχής ατομικά για τον καθένα ή κατά κοινωνικές ομάδες αποκτά νόημα και ανοίγει πολλές ευκαιρίες για την κάλυψη βασικών αναγκών διατροφής, άσκησης, εκπαίδευσης, θεραπευτικής επαφής με τη φύση και τόνωση της έννοιας της αυτοσυντήρησης.
Ο άνθρωπος από αιώνες πριν αστικοποιηθεί, υπήρξε κάτοικος του δάσους ζώντας από το κυνήγι, τους καρπούς των δένδρων και τις καλλιέργειες εξημερωμένων φυτών, κατασκευάζοντας καλύβες από φυτικό υλικό και πατώντας με σιγουριά στο έδαφος που του πρόσφερε ζωή. Το ένστικτο της επιβίωσης προϋπάρχει στην ανθρώπινη φύση και μαζί μ’ αυτό τα εργαλεία και τα μέσα της επιβίωσης (χώμα, στέγη, νερό, φυτά, ζώα, ασφαλής τοποθεσία, φόβος και άμυνα, εποπτεία χώρου, αυτάρκεια, ανταλλαγή τροφής, αποθήκευση, πρόληψη…. κλπ). Η σύνθεση του σύγχρονου «αγροδιατροφικού» μοντέλου στη σύγχρονη πόλη των τριών διαστάσεων ανάπτυξής της, μακριά από το φυσικό έδαφος, έχει ήδη αφαιρέσει και συνεχίζει να αφαιρεί ή έχει τελείως αποδυναμώσει αυτό το «πολύτιμο ένστικτο» και όσες ανάγκες το συνθέτουν και το συνόδευαν παλιότερα. Περίοδοι επισιτιστικής κρίσης, ανεπάρκειας και ανεξέλεγκτων αυξήσεων στις τιμές των βασικών αγαθών αφυπνίζουν το ένστικτο και τον αναγκάζουν να ξαναθυμηθεί το έδαφος, την αγροτική ζωή και δράση, όλα τα εργαλεία και μέσα επιβίωσης. Ο Ανθρώπινος νους είναι γεμάτος από «εργαλεία» επιβίωσης, πολλά απ’ αυτά σε λανθάνουσα κατάσταση, μέχρι να σφίξουν τα πράγματα ξανά ώστε να ανασυντάξει δυνάμεις και μεθόδους, αλλά διαχρονικά όλο σε διαφορετικότερες συνθήκες.
Εδώ και δεκαετίες (μακράς ψευδο-ευημερίας) η χώρα μας δεν φημίζεται για τέτοιες δραστηριότητες, εκτός από κάποιες αποσπασματικού χαρακτήρα ατομικές δράσεις «αστικής γεωργίας» ορισμένων «οραματιστών» με έμφαση στη λαχανοκομία ιδιωτικού κήπου, την καλλωπιστική κηποτεχνία σε αστικά κενά εδάφη και σε κάποιους μεγαλύτερους ανοικτούς χώρους χωρίς να εισπράτει στήριξη, δημοσιότητα και επενδυτικό ενδιαφέρον έστω μικρής κλίμακας. Τα παραδείγματα όμως που μας έρχονται από την Ευρώπη, τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και την Αμερικανική Ήπειρο είναι πολλά και χρήσιμα. Οργανωμένες κοινότητες πολιτών στις πόλεις, Νοσοκομεία, Σουπερμάρκετ, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, Ενορίες και Εστιατόρια στο κέντρο των Μεγαλουπόλεων και την Περιαστική ζώνη εφαρμόζουν πρακτικές παραγωγής, εμπορίας και διακίνησης αγροτικών προϊόντων σε δικούς τους χώρους για ιδία χρήση και κατανάλωση, αλλά και για πώληση και διανομή στις τοπικές κοινωνίες με σχετικά μειωμένο κόστος παραγωγής και με υγιεινές μεθόδους (οργανικές παραγωγές και μέθοδοι χωρίς χημικά, χωρίς λιπάσματα και με χρήση κατάλληλα προσαρμοσμένων ποικιλιών).
Ως αναπτυξιακή δραστηριότητα, δεν στερείται προσόντων και αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να το τονίσουμε. Η αγορά της «Αστικής Γεωργίας» εμπεριέχει και προϋποθέτει τεράστιο φάσμα προμηθειών σε εφόδια (επαναφορά στη ζωή μας των ντόπιων ποικιλιών, σπόρους, σπορόφυτα, βολβούς, φυτοχώματα, κομποστοποιητές, ξυλεία κατασκευών κήπου και ταρατσών, θρεπτικές ουσίες και λιπάσματα, εντομοαπωθητικά σκευάσματα, εξοπλισμό ποτίσματος και άρδευσης, έπιπλα κήπου, εργαλεία κατασκευής και συντήρησης κήπου, φυτοδοχεία για λαχανικά και δένδρα, μικρομηχανήματα, μεταλλικός εξοπλισμός, προ-κατασκευές, κλπ), αλλά και εξειδικευμένες υπηρεσίες με θέσεις εργασίας και απασχόληση μεγάλου αριθμού επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού σε όφελος των πολιτών, όσων επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά σε ατομικό επίπεδο ή και επαγγελματικά (ομαδικές δράστηριότητες, λαχανοκομία για εστιατόρια, δημοτικοί χώροι «παραγωγής τροφίμων» για βοήθεια δημοτών με ανάγκες, κλπ).
 Το παρόν αφιέρωμα στον περιορισμένο χώρο που διαθέτει, κάνει μια τέτοια προσπάθεια ευαισθητοποίησης μέσα από μια σειρά άρθρων περί την αστική γεωργία, επανεισάγοντας την έννοια της «αστικής γεωργίας» ως γνωστικό αντικείμενο και ως προοπτική ενασχόλησης στη ζωή των αναγνωστών, με παραδείγματα και περιγραφές από την ντόπια την παραδοσιακή αλλά και τη διεθνή πρακτική. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου